Ngày nay, công nghệ đang trở thành “làn gió Xuân”, thổi hồn tươi mới vào di sản, giúp chúng tỏa sáng rực rỡ hơn bao giờ hết.
Con đường dẫn lối tương lai cho di sản văn hóa Việt Nam
Di sản văn hóa là những giá trị tinh thần, vật chất được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác. Tuy nhiên, trước sự tác động của thời gian, thiên nhiên và con người, nhiều di sản đang đứng trước nguy cơ bị mai một. Trong bối cảnh đó, công nghệ hiện đại đã trở thành một công cụ đắc lực, không chỉ giúp lưu giữ mà còn “hồi sinh” di sản một cách sống động. Một trong những ứng dụng nổi bật là công nghệ quét 3D. Với khả năng tái tạo chi tiết và chính xác các di tích, công nghệ này cho phép bảo tồn nguyên trạng các công trình kiến trúc, hiện vật quan trọng. Chẳng hạn, tại Việt Nam, di tích Hoàng thành Thăng Long đã được số hóa bằng công nghệ 3D, giúp lưu giữ toàn bộ cấu trúc và chi tiết của khu di tích. Điều này không chỉ hỗ trợ công tác nghiên cứu mà còn tạo cơ hội để giới thiệu di sản đến công chúng thông qua các triển lãm trực tuyến.
Công nghệ cũng là “cầu nối” đưa di sản đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Những ứng dụng di động, trò chơi điện tử với nội dung xoay quanh di sản văn hóa đang ngày càng phổ biến. Không chỉ dừng lại ở việc quảng bá, công nghệ còn là “lá chắn” vững chắc bảo vệ di sản. Công nghệ quét 3D giúp tạo ra bản sao chính xác đến từng milimet của các di tích, hiện vật, phục vụ công tác nghiên cứu, bảo tồn và phục dựng. Nhờ đó, chúng ta có thể lưu giữ những giá trị văn hóa quý báu cho thế hệ mai sau, ngay cả khi di sản gốc không may bị hư hại bởi thiên tai, chiến tranh hay sự tàn phá của thời gian. Ví dụ, sau vụ cháy kinh hoàng thiêu rụi phần mái của Nhà thờ Đức bà Paris, chính những bản vẽ 3D được thực hiện trước đó đã trở thành cơ sở quan trọng cho công tác phục dựng.
Bên cạnh đó, thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR) cũng đang được áp dụng để tạo ra những trải nghiệm mới mẻ cho du khách. Thay vì chỉ nhìn ngắm hiện vật qua tủ kính, khách tham quan có thể “đắm mình” vào không gian lịch sử, cảm nhận cuộc sống của người xưa hay chứng kiến những sự kiện quan trọng trong quá khứ.
Hãy tưởng tượng, thay vì chỉ được chiêm ngưỡng những hiện vật cổ xưa qua lớp kính bảo tàng, bạn có thể “chạm” vào chúng bằng công nghệ thực tế ảo (VR). Bạn có thể dạo bước trong một ngôi đền thiêng Champa hùng vĩ ở khu thánh địa Mỹ Sơn (Quảng Nam) được tái hiện chân thực đến từng chi tiết, hay chiêm ngưỡng vẻ đẹp lộng lẫy của cung đình Huế xưa qua kính VR. Công nghệ không chỉ dừng lại ở việc tái hiện, mà còn có thể “hồi sinh” quá khứ. Nhờ công nghệ thực tế tăng cường (AR), bạn có thể tương tác với những nhân vật lịch sử, nghe họ kể chuyện, giải thích về những nét văn hóa độc đáo. Ví dụ như tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam, du khách có thể “gặp gỡ” vua Lý Thái Tổ, nghe ông kể về giấc mơ thần kỳ dẫn đến việc dời đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) về Thăng Long.
Những bảo tàng mới: Điểm đến thu hút du khách
Trong những năm gần đây, nhiều bảo tàng mới tại Việt Nam đã áp dụng công nghệ hiện đại, tạo nên sức hút đặc biệt đối với du khách. Một trong những ví dụ tiêu biểu là Bảo tàng Quảng Ninh – một công trình kiến trúc độc đáo kết hợp giữa nghệ thuật truyền thống và công nghệ hiện đại. Tại đây, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng các hiện vật quý giá mà còn được tham gia vào các hoạt động tương tác, khám phá lịch sử và văn hóa địa phương thông qua các ứng dụng công nghệ số.
Bước chân vào Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng những hiện vật, hình ảnh tĩnh lặng của một thời oanh liệt, mà còn được “sống” trong chính dòng chảy lịch sử hào hùng ấy, tất cả là nhờ vào bàn tay kiến tạo của công nghệ hiện đại. Lần đầu tiên bước vào không gian tái hiện chiến dịch 12 ngày đêm Điện Biên Phủ trên không năm 1972, nhiều bạn trẻ không khỏi choáng ngợp và thích thú. Sự kết hợp hoàn hảo giữa hệ thống chiếu 3D, màn hình cảm ứng và công nghệ thực tế ảo mở rộng đã “kéo” họ vào trung tâm trận chiến lịch sử. Từ khoảnh khắc chiếc máy bay MIG 21, số hiệu 361 lao vút lên bầu trời, tham gia vào cuộc chiến đấu ác liệt, cho đến giây phút oanh liệt bắn rơi pháo đài bay B52, tất cả đều hiện lên sống động như thật. Chưa hết ngỡ ngàng, các bạn trẻ lại được “sống” trong khoảnh khắc lịch sử hào hùng khác: Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Đeo kính thực tế ảo, ngay lập tức, họ như được ngồi trong cabin chiếc xe tăng của quân giải phóng, cùng húc đổ cánh cổng Dinh Độc Lập ngày 30.4.1975, chứng kiến giây phút thiêng liêng non sông thu về một mối.
Trong tương lai, bảo tàng số sẽ không chỉ là một xu hướng mà còn trở thành một phần không thể thiếu trong việc bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa. Với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và Internet vạn vật (IoT), các bảo tàng sẽ ngày càng thông minh hơn, mang đến cho du khách những trải nghiệm cá nhân hóa và độc đáo. Hơn nữa, bảo tàng số còn mở ra cơ hội để Việt Nam xây dựng một “bản đồ di sản số”, nơi tập hợp và kết nối tất cả các di sản trên khắp cả nước. Điều này không chỉ giúp nâng cao giá trị của di sản mà còn góp phần thúc đẩy ngành du lịch, tạo động lực phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ vào di sản cũng đặt ra những thách thức không nhỏ. Làm sao để cân bằng giữa yếu tố công nghệ và giá trị truyền thống? Làm sao để công nghệ thực sự là công cụ hỗ trợ, chứ không “lấn át” di sản? Đó là những câu hỏi cần được trăn trở và giải đáp.
Nguồn: Báo Lao Động
