Di tích đặc biệt ghi dấu ấn Vương triều Mạc tại Hải Phòng

Khu tưởng niệm Vương triều Mạc nằm tại thôn Cổ Trai, xã Kiến Hưng (trước là xã Ngũ Đoan), huyện Kiến Thụy, Hải Phòng với tổng diện tích quy hoạch là 10,5 ha. Hiện, công trình hoàn thành giai đoạn 1 và 2 là 2,5 ha bao gồm các hạng mục nghi môn ngoại, cầu đá, hồ cá, nghi môn nội, nhà văn bia, nhà giải vũ và nhà chính điện.

Nghi môn ngoại có kết cấu kiểu tứ trụ, hai trụ chính cao 5,27m, hai trụ bên cao 4,88m. Trên các đầu trụ trang trí đèn lồng giống búp sen, trên đỉnh trụ hai bên có đắp lân, hai đỉnh trụ giữa có đắp phượng và thân bốn mặt chạm khắc tứ quý.

Cây cầu đá được làm bằng đá khối, liên kết mộng truyền thống, tường lan can đục rỗng trang trí hoa văn họa tiết tinh xảo.

Cổng của nghi môn nội có tổng diện tích 122,27 m2, bao gồm nghi môn tả, nghi môn hữu. Nghi môn làm thành hai tầng, tám mái chồng diêm, ba gian và bốn hàng chân cột. Tả – hữu môn xây gạch, mái dán mũi hài phục chế.

Đi qua nghi môn nội sẽ là hai nhà văn bia với kết cấu kiểu chồng diêm hai tầng tám mái, khung và mái bằng gỗ lim, mái lợp ngói mũi hài, ngói chiếu hoa văn hình chữ Thọ. Tiếp đến là hai nhà giải vũ, là nơi các quần thần xưa kia chuẩn bị soạn sửa xiêm y trước khi vào bái kiến Vua.

Trọng tâm của khu tưởng niệm là nhà chính điện được làm trên nền móng của Điện Tường Quang, có tổng diện tích 586,19 m2. Tòa chính điện được xây dựng theo kiến trúc truyền thống của công trình lịch sử văn hóa thời Mạc với bố cục mặt bằng hình chữ công với 7 gian tiền đường, 5 gian hậu cung và nối giữa tiền đường và hậu cung là ống muống hay còn gọi là nơi thiêu hương.

7 gian tiền đường là nơi thờ linh vị của của những người đã kế tục sự nghiệp nhà Mạc sau năm 1592 khi nhà Mạc thất thủ tại Thăng Long, lúc đó con cháu và hậu duệ vẫn tiếp tục sự nghiệp trấn thủ tại Lạng Sơn, Cao Bằng, Tuyên Quang…và tồn tại hơn 85 năm.

Toàn bộ nhà chính điện được nâng đỡ bởi 100 cây cột gỗ lim. Kiến trúc bên trong chạm khắc tinh xảo.

Đặc biệt, Khu tưởng niệm Vương triều Mạc hiện đang lưu giữ thanh Định Nam Đao của Mạc Thái Tổ. Đây là bảo đao đã cùng Thái tổ xông pha chiến trận và bách chiến bách thắng, đến nay tồn tại hơn 4 thế kỉ.

Trải qua nhiều biến cố thăng trầm, đến ngày 22.9.2010 (tức ngày 15 tháng 8 năm Canh Dần), chi họ Phạm gốc Mạc ở thôn Ngọc Tỉnh, Xuân Trường, tỉnh Nam Định cùng con cháu dòng tộc và nhân dân địa phương nghinh rước thanh đao về lưu thờ tại Khu tưởng niệm Vương triều Mạc.

Trong khuôn viên Khu tưởng niệm còn có bộ bút, nghiên, mực giấy bằng đá xanh lớn nhất Việt Nam đã được tổ chức kỉ lục Việt Nam xác nhận.

Khu tưởng niệm Vương triều Mạc cũng là nơi duy trì tổ chức lễ khai bút đầu xuân của huyện Kiến Thụy. Đây là hoạt động mang ý nghĩa tri ân Đức Mạc Thái tổ và các Tiên đế Vương triều Mạc đã có công cao, đức lớn trong việc phát triển giáo dục và đào tạo nhân tài cho đất nước. Lễ khai bút năm nay được tổ chức ngày 2.2 (mùng 5 tháng Giêng) với sự tham gia của hơn 500 học sinh xuất sắc trong và ngoài huyện.

Theo đại diện Ban Quản lý Khu tưởng niệm, mới đây, Khu tưởng niệm cùng với 4 di tích liên quan đến nhà Mạc trên địa bàn huyện Kiến Thụy được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt. Các di tích này gồm: Chùa Nhân Trai, Chùa Trà Phương, Khu tưởng niệm Vương triều Mạc, Từ đường họ Mạc (cùng xã Kiến Hưng) và đền – chùa Hòa Liễu (ở xã Thuận Thiên). Dự kiến, địa phương sẽ tổ chức lễ đón bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt vào quý 2.2025.